Bảo vệ môi trường là trách nhiệm chung của mọi cá nhân và toàn thể cộng đồng. Tuy nhiên, việc quản lý và xử lý rác thải y tế vẫn còn nhiều hạn chế và tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe con người cũng như môi trường sống. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về rác thải y tế là gì, rác thải y tế được xử lý như thế nào hiện nay, cũng như những giải pháp tối ưu để quản lý rác thải y tế một cách hiệu quả nhằm bảo vệ môi trường sống của chúng ta.
Rác thải y tế là gì ?
Chất thải y tế là gì ? Rác thải y tế là chất thải phát sinh trong quá trình hoạt động của các cơ sở y tế, bao gồm chất thải y tế nguy hại, chất thải y tế thông thường và nước thải y tế, khí thải và chất lỏng không nguy hại.
Rác thải y tế gồm những gì ?
Rác thải y tế có thể bắt nguồn từ nhiều hoạt động khác nhau, bao gồm:
- Hoạt động khám chữa bệnh: kim tiêm, ống nghiệm, bông băng gạc, mô bệnh phẩm,..
- Hoạt động nghiên cứu khoa học: Mẫu bệnh phẩm, hóa chất thí nghiệm,...
- Hoạt động sản xuất dược phẩm: Phế thải từ sản xuất thuốc, hóa chất,...
Thực trạng rác thải y tế ở Việt Nam
Thực trạng rác thải y tế ở Việt Nam hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19. Mỗi ngày, Việt Nam phát sinh khoảng 350 - 400 tấn chất thải y tế, trong đó có khoảng 42 tấn là chất thải y tế độc hại cần được xử lý đặc biệt. Ngoài ra, lượng nước thải y tế thải ra môi trường hàng ngày lên đến 120.000 m³, gây ô nhiễm do rác thải y tế nghiêm trọng nếu không được xử lý đúng cách.
Theo số liệu từ nghiên cứu của Cục Quản lý Môi trường Y tế, tổng lượng chất thải rắn y tế phát sinh trung bình tại các bệnh viện là khoảng 1,77 kg/giường bệnh/ngày, trong đó chất thải y tế thông thường chiếm tỷ trọng cao nhất với 1,53 kg/giường bệnh/ngày. Các bệnh viện tuyến trung ương phát sinh trung bình khoảng 58.451 kg chất thải y tế mỗi ngày, trong khi các bệnh viện tuyến tỉnh là 58.952 kg.
Phân loại rác thải y tế
Chất thải y tế gồm 5 nhóm chính:
Chất thải gây lây nhiễm: Đây là loại rác thải chứa các mầm bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm... bao gồm các vật liệu thấm máu, dịch, chất bài tiết từ bệnh nhân như gạc, bông, găng tay, bột bó gãy xương, dây truyền máu…
Các vật sắc nhọn: Bao gồm kim tiêm, lưỡi dao, cán dao mổ, mảnh thuỷ tinh vỡ và các vật dụng có đầu nhọn hoặc cạnh sắc, cũng như các vật dụng dễ vỡ trong quá trình vận chuyển có thể tạo thành đầu nhọn có thể gây ra vết cắt hoặc chọc thủng da.
Chất thải y tế từ phòng thí nghiệm: Bao gồm găng tay, ống nghiệm, các vật dụng sử dụng trong quá trình nghiên cứu bệnh tật, huyết học, truyền máu, vi sinh học, cũng như các chất thải khác từ phòng thí nghiệm.
Chất thải dược phẩm: Bao gồm thuốc đã quá hạn sử dụng, bị nhiễm khuẩn, dược phẩm không còn nhu cầu sử dụng và các loại thuốc gây độc tế bào.
Chất thải bệnh phẩm: Bao gồm mô người có khả năng bị nhiễm bệnh hoặc không, nội tạng, các phần cơ thể, nhau thai và các thi thể người, xác động vật và mô động vật phòng thí nghiệm.
Sự nguy hiểm của rác thải y tế
Rác thải y tế là loại rác thải nguy hại tiềm ẩn nhiều mối nguy hiểm cho sức khỏe con người và môi trường nếu không được xử lý đúng cách. Dưới đây là một số thông tin về sự nguy hiểm của rác thải y tế:
Nguy cơ lây nhiễm
- Rác thải y tế có thể chứa mầm bệnh nguy hiểm như vi khuẩn, virus, nấm,... có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho con người như HIV/AIDS, viêm gan B, C, lao,...
- Mầm bệnh có thể lây lan qua các đường tiếp xúc trực tiếp như tiếp xúc với máu, dịch cơ thể, hoặc tiếp xúc gián tiếp qua các vật dụng y tế bị ô nhiễm.
Nguy cơ ngộ độc
- Rác thải y tế có thể chứa các hóa chất độc hại như thuốc tẩy, hóa chất trị liệu, kim loại nặng,...
- Nếu tiếp xúc trực tiếp với các hóa chất này, có thể gây ngộ độc cấp hoặc mãn tính, ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Nguy cơ cháy nổ
- Một số loại rác thải y tế như bình xịt, bình khí y tế có thể gây cháy nổ nếu không được xử lý đúng cách.
- Cháy nổ rác thải y tế có thể gây thiệt hại về người và tài sản, đồng thời giải phóng các khí độc hại vào môi trường.
Rác thải y tế gây ô nhiễm môi trường
- Rác thải y tế nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai và không khí.
- Các chất độc hại từ rác thải y tế có thể ngấm vào đất và nước, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.
Ảnh hưởng đến thẩm mỹ:
- Rác thải y tế vứt bừa bãi gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến cảnh quan và chất lượng cuộc sống.
Biện pháp xử lý rác thải y tế
Hiện nay, có nhiều phương pháp xử lý rác thải y tế, nhưng không phải phương pháp nào cũng hiệu quả và an toàn. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:
Phân loại rác thải y tế tại nguồn: Sử dụng các loại thùng rác thải y tế được đánh dấu màu sắc và ký hiệu riêng biệt để phân loại rác thải theo nhóm nguy cơ:
- Nhóm A (màu vàng): Rác thải nguy cơ lây nhiễm cao như kim tiêm, ống nghiệm, bông băng dính máu, mô bệnh phẩm,...
- Nhóm B (màu đỏ): Rác thải nguy cơ lây nhiễm thấp như băng gạc, quần áo bảo hộ, dụng cụ y tế đã qua sử dụng,...
- Nhóm C (màu xanh): Rác thải không nguy cơ lây nhiễm như giấy tờ, thùng carton, bao bì thực phẩm,...
Việc phân loại rác thải y tế tại nguồn giúp đảm bảo an toàn cho người thu gom và xử lý rác, đồng thời nâng cao hiệu quả xử lý.
Khử trùng:Phương pháp này sử dụng các chất khử trùng để tiêu diệt vi khuẩn và virus trong rác thải y tế. Tuy nhiên, nó không loại bỏ hoàn toàn các chất độc hại có trong rác thải.
Tái chế: Sử dụng kỹ thuật để tái chế rác thải y tế thành các vật liệu mới có thể sử dụng được. Dù hiệu quả, nhưng quy trình này phức tạp và tốn kém.
Chiếu xạ vi sóng: Sử dụng sóng tần số cao để tiệt trùng rác thải y tế. Phương pháp này hiệu quả nhưng đòi hỏi chi phí đầu tư và vận hành cao.
Đốt cháy: Phương pháp này thường được sử dụng để xử lý rác thải y tế không thể tái chế. Tuy nhiên, nó tạo ra khí thải độc hại và có thể gây ô nhiễm môi trường. Tại Việt Nam, việc đốt rác thải y tế thường được thực hiện bằng lò đốt, với khí thải được qua xử lý trước khi thải ra môi trường
Tổng kết
Bài viết đã giúp bạn cái nhìn tổng quan về rác thải y tế là gì. Rác thải y tế là loại rác thải nguy hiểm đặc biệt cần được xử lý một cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường. Việc phân loại, tái chế và xử lý đúng cách là những biện pháp quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng.Hãy tham gia và hỗ trợ các chương trình tái chế, phân loại rác thải để cùng nhau bảo vệ môi trường và giữ gìn sức khỏe cho tương lai. Hành động nhỏ của bạn hôm nay có thể tạo ra một sự khác biệt lớn cho tương lai bền vững của chúng ta.