Mỗi năm hành tinh của chúng ta sản sinh ra một khối lượng rác thải khổng lồ, đặt ra những thách thức môi trường chưa từng có. Từ những bãi rác khổng lồ ở các đô thị cho đến những hòn đảo rác trôi nổi trên đại dương, số lượng rác thải mỗi năm trên thế giới không chỉ là con số thống kê mà còn là tiếng chuông cảnh báo về tương lai của Trái Đất. Vậy mỗi năm con người thải ra bao nhiêu rác? Bài viết này sẽ khám phá sâu hơn về khủng hoảng rác thải toàn cầu, những hệ lụy và các giải pháp tiềm năng để hướng tới một tương lai bền vững hơn.
Khủng hoảng Rác thải Toàn cầu - Số lượng rác thải mỗi năm trên thế giới
Theo một nghiên cứu mới của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), tình trạng ô nhiễm toàn cầu đang gia tăng, đặc biệt là ở những khu vực xử lý rác thải bằng cách đổ đống và đốt. Những phương pháp này không chỉ tạo ra khí nhà kính mà còn rò rỉ chất độc hại vào đất, nước và không khí. Báo cáo của UNEP có tên là "Vượt qua thời đại lãng phí: Biến rác thải thành tài nguyên" và Triển vọng quản lý chất thải toàn cầu 2024 (GWMO 2024), đã cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề quản lý rác thải và tác động của nó lên sức khỏe con người và hành tinh.
UNEP cảnh báo rằng nếu chúng ta không hành động ngay, lượng rác thải trên toàn cầu có thể tăng lên 3,8 tỷ tấn vào giữa thế kỷ này, vượt xa các dự báo trước đây. Điều này sẽ dẫn đến gánh nặng kinh tế gấp đôi, ước tính lên đến 640 triệu USD vào năm 2050, so với 361 triệu USD vào năm 2020. Con số này bao gồm cả những chi phí tiềm ẩn do ô nhiễm, sức khỏe suy giảm và biến đổi khí hậu gây ra bởi quản lý rác thải kém hiệu quả.
Giám đốc điều hành UNEP, bà Inger Andersen, cho biết việc gia tăng lượng rác thải thường đi đôi với tăng trưởng GDP. Nhiều nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng đang phải đối mặt với áp lực từ lượng rác thải ngày càng tăng. Bà Andersen nhấn mạnh rằng các khuyến nghị của UNEP có thể giúp các chính phủ xây dựng một xã hội bền vững hơn và bảo đảm một hành tinh đáng sống cho các thế hệ tương lai.
Báo cáo này, được công bố tại Hội nghị Môi trường Liên hợp quốc ở Nairobi, cũng nhắc lại một báo cáo từ năm 2018 của Ngân hàng Thế giới (WB), dự đoán rằng thế giới sẽ thải ra trung bình 3,4 tỷ tấn rác mỗi năm vào năm 2050.
Lượng rác thải mỗi ngày trên thế giới
Lượng rác thải mỗi ngày trên thế giới là rất đáng kể, 3,5 triệu tấn rác. Theo báo cáo Global Waste Management Outlook 2024 của UNEP, lượng rác thải rắn đô thị (municipal solid waste - MSW) toàn cầu dự kiến sẽ tăng từ 2,1 tỷ tấn vào năm 2023 lên 3,8 tỷ tấn vào năm 2050.
Theo thống kê số lượng rác thải trên the giới, các quốc gia có lượng rác thải bình quân đầu người cao nhất bao gồm Hoa Kỳ với 2,58 kg/ngày, Canada với 2,33 kg/ngày và Úc với 2,23 kg/ngày. Hoa Kỳ là quốc gia có sản lượng rác thải bình quân đầu người cao nhất thế giới, mặc dù chỉ chiếm khoảng 4% dân số toàn cầu nhưng lại tạo ra khoảng 12% lượng rác thải rắn đô thị toàn cầu.
Chi phí quản lý rác thải toàn cầu vào năm 2020 ước tính là 252 tỷ USD, nhưng khi tính đến các chi phí ẩn như ô nhiễm, sức khỏe kém và biến đổi khí hậu do quản lý rác thải kém, con số này tăng lên đến 361 tỷ USD. Nếu không có hành động khẩn cấp về quản lý rác thải, chi phí này có thể tăng gần gấp đôi lên 640,3 tỷ USD vào năm 2050.
Hướng tới mục tiêu “'không rác thải”
Theo Hiệp hội Chất thải Rắn Quốc tế (ISWA), báo cáo và các số liệu mới công bố không chỉ là hướng dẫn mà còn là lời kêu gọi hành động để cải thiện quản lý rác thải.
Báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải ngăn chặn sự gia tăng chất thải thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn và hướng tới mục tiêu không chất thải. Các biện pháp này bao gồm việc giảm thiểu rác thải ngay từ đầu và cải tiến các phương pháp tiêu hủy và xử lý rác thải, từ đó giảm chi phí hàng năm xuống khoảng 270 tỷ USD vào năm 2050.
Ngoài ra, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn có thể giúp phát triển kinh tế mà không làm gia tăng rác thải. Báo cáo của UNEP ước tính rằng điều này có thể mang lại lợi ích kinh tế ròng hơn 100 tỷ USD mỗi năm.
Zoe Lenkiewicz, chuyên gia chính của báo cáo, nhấn mạnh: “Những phát hiện này chứng minh rằng thế giới cần nhanh chóng chuyển sang phương pháp không rác thải và cải thiện quản lý rác thải để ngăn chặn ô nhiễm, giảm phát thải khí nhà kính và tác động tiêu cực đến sức khỏe con người”.
Bãi chôn lấp rác thải là nguồn chính phát thải khí metan, do quá trình phân hủy chất thải hữu cơ như thức ăn thừa. Hơn nữa, việc vận chuyển và xử lý rác thải cũng tạo ra khí carbon dioxide, góp phần làm nóng trái đất.
Báo cáo của UNEP cảnh báo: "Việc xử lý rác thải bừa bãi có thể dẫn đến hóa chất độc hại ngấm vào đất, nước và không khí, gây thiệt hại lâu dài cho hệ thực vật và động vật, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến đa dạng sinh học và chuỗi thức ăn của con người".
Các quốc gia xử lý rác thế nào?
Trên thế giới, nhiều quốc gia, kể cả những nước phát triển như châu Âu và Bắc Mỹ thường sử dụng hai phương pháp chính để xử lý rác thải: đốt hoặc chôn lấp.
Đáng tiếc thay, cả hai phương pháp này đều có hại cho môi trường và con người. Nếu lượng rác quá lớn hoặc việc phân loại và xử lý rác không được thực hiện tốt, sự quá tải sẽ sớm muộn gì cũng xảy ra.
Theo Chỉ số Chất thải Toàn cầu 2022 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Hàn Quốc, Đan Mạch và Đức là ba quốc gia dẫn đầu thế giới về quản lý rác thải.
Hàn Quốc
Hàn Quốc đặc biệt nổi bật với việc phân loại và tái chế rác thải, đạt tỷ lệ tái chế chất thải thực phẩm gần như 100% mỗi năm. Mô hình của Hàn Quốc được nhiều quốc gia khác học hỏi.
Từ năm 2013, người dân Hàn Quốc đã quen thuộc với việc sử dụng những túi nhựa màu vàng đặc biệt, dễ dàng mua tại các cửa hàng tiện lợi và siêu thị. Các túi này được dùng để đựng thức ăn thừa trước khi vứt vào thùng rác riêng biệt bên vệ đường. Những túi này sau đó được chuyển đến nhà máy tái chế để loại bỏ nhựa và biến rác thải thành khí sinh học, thức ăn chăn nuôi hoặc phân bón.
Hệ thống đơn giản nhưng hiệu quả này đã giúp Hàn Quốc tăng tỷ lệ tái chế từ 2,6% năm 1996 lên gần 100% hiện nay.
Đan Mạch
Tại Đan Mạch, rác thải được phân thành 12 loại khác nhau, và mỗi hộ gia đình cần có ít nhất 4 thùng rác trong nhà. Nếu bỏ rác sai quy định, người dân sẽ bị phạt.
Xe chở rác ở Đan Mạch được thiết kế đặc biệt để không trộn lẫn các loại rác khi thu gom, giúp duy trì hệ thống tái chế bền vững. Đan Mạch coi rác là tài nguyên và có nhiều quy định về thu gom, quản lý và tái chế chất thải. Một số rác được đốt để tạo nhiệt cho hệ thống sưởi ấm mùa đông, một số khác được tái chế thành đồ dùng, và các chất thải nguy hiểm như pin và hóa chất được xử lý riêng.
Trong bảng xếp hạng Chỉ số Chất thải Toàn cầu 2022, Đan Mạch tăng 11 bậc lên vị trí thứ hai. Thủ đô Copenhagen đặt mục tiêu tái chế 70% rác thải vào năm 2024.
Đức
Đức nổi tiếng với việc giảm thiểu rác thải, trở thành một nét đặc trưng của quốc gia này. Người Đức hiện chỉ thải ra 10 kg rác thải mỗi tháng, ít hơn 50% so với mức trung bình toàn cầu.
Đức cũng khuyến khích người dân tham gia vào quá trình tái chế nhựa và phục hồi vật liệu. Lượng tái chế nhựa tại Đức đã tăng 14% từ năm 2021 nhờ những quy định chặt chẽ từ chính phủ và sự tuân thủ nghiêm túc của người dân.
Đức liên tục đầu tư vào hạ tầng xử lý chất thải tiên tiến, áp dụng công nghệ cao để giảm tác động môi trường. Nước này cũng địa phương hóa các nhà máy xử lý chất thải thành năng lượng, giảm thiểu khoảng cách vận chuyển rác thải.
Năm 2017, Đức chỉ còn chôn lấp 1% rác thải đô thị. Mục tiêu của nhiều quốc gia EU là giảm tỷ lệ chôn lấp rác xuống dưới 10% vào năm 2035.
Tổng kết
Nhìn lại những con số và hiện trạng, không thể phủ nhận rằng số lượng rác thải mỗi năm trên thế giới đang tăng lên một cách chóng mặt, tạo ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và sức khỏe con người. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia, cũng như sự thay đổi trong ý thức và hành vi của mỗi cá nhân. Chỉ khi chúng ta cùng nhau hành động, mới có thể hy vọng vào một thế giới sạch hơn và an lành hơn cho các thế hệ mai sau.